Srağagün qayıtmışam cəbhədən. Hərbi həkim kimi
1 aylıq ezamiyyətimizin 15 gününü Beyləqanın N saylı hərbi hissəsində, qalan 16
gününü isə Füzulidəki N saylı Əhmədbəyli hospitalında keçirdik. Ordakı və
ordudakı ümumi vəziyyət haqqında geniş bloq yazısı yazacam. Kİ bunu getməmişdən
qabaq da statusumda yazmışdım. Amma hələlik bunları saxlayaq sonraya. İndi bəzi
şeyləri qısaca qeyd etməyi özümə borc bildim.
İlk əvvəl
onu deyim ki, ordudakı hər bir əsgər göydən düşməyib, başqa planetdən və ya ölkədən
gəlməyib, öz içimizdən, xalqın içindən gəlib xidmətə. Elə əsl problem də burdan
başlayır. Çünki ordunun bir neçə il qabaqkı vəziyyətiylə bu gününü müqayisə edəsi
olsaq, yerlə göy qədər fərqlilik olduğunu görərik. Bunun belə olmasında, əlbəttə
ki, ictimaiyyətin, medyanın, əsgər valideynlərinin rolu çox böyükdür və bunu
danmaq olmaz. Məhz ictimai rəyin tənqidi xarakterdə olması, əsgər valideynlərinin
öz övladlarının haqqını axıra kimi tələb etməsi hərbidəki məsuliyyət hissini
qat-qat artırıb. Artıq hərbi hissədə leytenantdan tutmuş polkovnikinə qədər hər
bir hərbçi hər bir əsgərin üstünə əsir, əsgərin burnu qanayacağı təqdirdə
onunla birlikdə neçə hərbiçinin də illər ərzində qurduğu karyerasının məhv
olacağını, hətta həbsə düşəcəyini bilir. Həm də hərbidə hər bölük bir ailədir,
ailədən birinə nəsə olması isə özlərini dəmir qədər sərt göstərən zabitin də ürəyini
incidir. Əmin olun ki, bu belədir. Əsgəri qozuna almayan zabiti isə tədqiqatçılar
hərbi dillə desək, ayaqlarını qaldırır yuxarı, yəni işi düşür tədqiqatçıya, bu
isə zabit üçün qara kitabın açılışıdır. Ya külli miqdarda pulu çıxacaq (elə ki,
ömür boyu bir də eyni qələti edə bilməyəcək), ya rütbəsi və ya vəzifəsi
vurulacaq, ya da ki həbsə göndəriləcək. Mən olduğum hərbi hissədə günün nizam
qaydasına elə riayət edirdilər ki, əsgəri bu nizam qaydasına görə nə gün vura
bilərdi, nə don, nə də başqa bir şey. Hətta zabitlər özləri bölüklərini
kondisionerlə də təmin etmişdilər ki, istivurma olmasın. MAXE-lər varıydı ki, əsgəri
vecinə almırdı, hətta sevmirdi də, ama nizamnaməyə mütləq riayət edirdi. Əsgərin
zabit, gizir və MAXE tərəfindən döyülməsi isə artıq orduda, demək olar ki,
nağıla çevrilir. Yalnız döyüş bölgəsində bəzən bu hallarla qarşılaşmaq olur.
Ki, ona da mən bir ay ərzində rastlamadım, eşitmədim. Amma dediyim kimi əsgər də
eyni tip deyil, hərəsi bir cürdür, tualetə düzgün otura bilməyən, nəcisini
tualetin divarına yaxan əsgərlər var, dişini qanadıb nəcisinin içinə tökənlər
var ki, hospital getsin, və ya əlinə keçəni oğurlayan əsgərlər var, xidmət etməmək
üçün hər bir oyundan çıxanları var. Səbəbi isə fərqlidir, ilk səbəb hərbi xidmətə
çağırış yaşının az olmasıdır. Ki, 18 yaşlı evindən uzaqda belə qalmamış uşağı
birbaşa hərbi hissəyə atanda çətin olur, daima ev həsrəti çəkir, hərbi geyimi fəxrlə
geyinsə də, nifrət edir sonradan, günün nizam qaydasına dözə bilmir. Bəziləri
sadəcə əziyyətə qatlaşmaq istəmir. Belə bir neçə əsgər bizim məntəqəni mazol eləmişdi,
hər gün konkret vaxtlarda onların gələcəyini bilirdik. Baxırsan ki, boy yerində,
buxun yerində, ondan qat-qat zəif uşaqlar xidmətdən yayınmağa belə cəhd etmir,
ancaq belə qəhrəmanlar hansı yolla olur-olsun, məntəqədə yatmağa çalışırdılar.
Hətta patinkanın ayağını xırdaca döyməsini faciə şəklində, axsaq yeriyərək gəlib
bizə bildirirdilər. Halbuki mənim ayağımdakı patinka izləri onunkundan çoxuydu,
o qədər də incitmirdi heç. A kişi, sizə burda gülməli gəlir e, orda əsgər
görmüşəm ki, səbəbsiz yerə hərbi hissədən qaçıb, yarıyolda damarını kəsib
qayıdıb hərbi hissəyə. Naxçıvanda qulluq etmiş tanışım şəstlə danışırdı ki,
axırıncı aylarda silahı darağıyla birlikdə postda qoyub gedirdik hərbi hissənin
yeməkxanasına. Hə, bilirəm, əsgəri tənqid etdiyimə görə mənə nifrət püskürənləriniz
də olacaq. Hansılar ki, hərbi xidmətdən min bir bəhanəylə yayınıb, indi də
Roadda və ya Yeraltı kafedə, Arazda filan oturub pivə içə-içə ordudakı vəziyyəti
müakirə edir, tənqid edir. Qızla sevişməyə, gəzməyə, içməyə üzləri ağdır, onda
heç yerləri ağrımır, ancaq hərbi xidmət məsələsi gələn kimi sağlam yeri olmur.
Yalandır? Əlinizi qoyun vicdanınızın üstünə, neçə tanışınız xidmətə getmək istəyib,
adam kimi xidmət edib, və ya ümumiyyətlə xidmət edib? Ordunun çatışmayan tərəflərini
mən də bilirəm, həm də sizdən yaxşı bilirəm, adamın əli üzündə qalır ordakı bəzi
şeyləri görəndə. Amma bu, heç kimə haqq vermir ki, xidmətdən yayınsın, özünü
ordakılardan üstün görsün. Kim sizə bu haqqı verir? Özünüzü böyük pox zənn
edirsiz, poxsunuz pox olmağına, amma əsas adam olmaqdır, ordakıların heç biri
sizdən əksik deyil, hər bir əsgər ilk öncə insandır, hansısa bir ananın
övladıdır, hərbidəki oğluna görə hər bir ana gecə-gündüz narahat olur, bir yerdə
otura bilmir, övladı üçün nəsə etməyə çalışır, ordakı insanlar hansısa bir ailənin
ümid işığı, hansısa qızın sevgilisi, kiminsə qardaşıdır. Bütün bu kəslər üçün hərbi
xidmətdəki oğlan heç də sizdən az dəyərli deyil öz yaxınları üçün. Bir dostum
var, hamınız da yaxşı tanıyırsız, xidmətdən yayınmağa çalışmadı, xidməti
fırlatmağa da çalışmadı. O, Beyləqan korpusunda məşhur Haramı düzündə düz 1 il
xidmətini elədi və heç bir problem də çıxarmadı.
Mən təzə gedəndə qazlı getmişdim, bunu etiraf
edirəm, sonra tənqid etdilər dostlarım məni buna görə. Və düşündüm. Sonrasında əsgərə
əsgər kimi yox, fərd kimi yanaşmağa başladım. Hərbidə, adətən, əsgər elə əsgərdir,
onunla xidmətdən kənar nəsə danışılmır. Hansı ki, buna çox böyük ehtiyac var. Məntəqəyə
gəlib-gedən hər bir əsgərlə xırda, səmimi bir söhbət onların üzünü güldürürdü,
sevindirirdi. Sonrasında səhvləri olanda cəzalarını da verirdim, amma yenə də
hörmət edirdilər. Çünki əsgər üçün zabitin beləsi orda qızıldan qiymətlidir.
Amma yuxarıda dediyim kimi əsgər varıydı ki, adama əclaflıq dərsi keçərdi.
Çünki ailəsində elə görmüşdü. Məhz bu cürləri postda yatır, avtomatı qoyub
çayxanaya gedir, üzqırxanını yerə basdırır ki, mikrob yoluxsun, üzünü qırxanda
üzü yara töksün və məntəqəyə getsin. Dizenteriya olur, özünü sağaltmır, əksinə
nəcisini əsgərlərə pulla satır ki, onlar da xidmətdən yayınsın. Baxın indi, biz
bu cür əsgərlərlə də işləməyə məcburuq. Psixologiyası normal olmayanlar, fiziki
cəhətdən n qədər çatışmazlığı olanlar göndərilir hərbiyə. Ki belələrinin sayı
yeni nazirin gəlişindən sonra xeyli azalsa da, hələ ki, tam qurtarmayıb. Hətta
son dövlrər orduya hədsiz sayda MAXE və gizirlər cəlb olunur ki, postlarda
onlar dursun ki, itkilərin sayı az olsun, ayıq-sayıqlıq daima qorunsun. Çünki
18 yaşlı xidməti yola verməyə çalışan uşaqla işinə görə maaş alan MAXE və ya
gizirin məsuliyyət hissi, professionallığı çox böyük arayla fərqlənir. Qaldı
ki, itkilərin sayını ictimaiyyətdən gizlətməyə, bu, bəzən lazımdır, əhalinin
panikaya düşməməsi üçün bunu etmək bəzən hətta vacibdir də. Ancaq bu, ona əsas
vermir ki, orduda özbaşınalıq yaransın, əsgəri boş yerə qurban versinlər.
Müharibə şəraitidir. İtkilərin olması qaçınılmazdır, hər iki tərəf ara-sıra
itkilər verir. Xüsusən də, əgər bunu kəşfiyyat-təxribatçı qrupu edirsə.
Media isə hər zaman ordunun üstündən gözünü çəkməməlidir,
daima məlumat mübadiləsi olmalıdır, təbii ki, hərbi sirri qorumaq şərtiylə.
Ancaq hər zaman dezoinformasiyadan qaçınmalıdır. Bu cür reytinq üçün dezoxəbərlər
yayan jurnalistlərin etdiyi əclaflıqdan, jurnalist qəhbəliyindən başqa bir şey
deyil. KİV güclü vasitədir, ən xırda bir şeyi, hətta olmayan bir şeyi ictimaiyyət
üçün ən lazımlı hala gətirə bilər, amma KİV normal işləsə, ordu daima üstündə
ictimaiyyətin nəzarətini hiss etsə, daha məsuliyyətlə yanaşacaqlar öz işlərinə.
Bundan başqa hərbi xidmətə gedən hər bir yaxınınıza başa salın ki, ora
farmozonluq yeri deyil, silahla şəkil çəkdirib sosial şəbəkədə paylaşmaq yeri
deyil, gülləylə ata-ana yazıb, sonra ata-anasını zibilə salmaq yeri deyil. Əgər,
həqiqətən, orduya getmək istəmirsənsə, getmə, ya da bunu da bacarmırsansa, get
xidməti müəyyən səviyyədə yola ver, amma yüz hoqqadan çıxıb gəlib onu mülki həyatda
kişilik kimi sırıma camaata.
Başqa vaxt deyirlər ki, niyə əsgərə xidmət
vaxtı cəmi 3 güllədən artıq atmağa icazə vermirlər. A bəylər, ay xanımlar, başa
düşün, əsgərdi bu, xalqın içindən çıxan uşaqdır, tində söhbət edən qaqaşdır,
tualetə düzgün oturmağı bacarmayanları da var aralarında. Güllə verən kimi ya çətin
vəziyyətə dözmür, özünü güllələyir, ya yanındakı kütbeyinlik edir, aralarında
söhbət düşür, yanındakını güllələyir. Belə olanda necə güllə versinlər əsgərə?
Niyə versinlər? Bir-birini güllələmək üçün? Axı burda hərbiyə aidiyyatı olmayan
şeylər var. Məsələn, bayraq postunda duran əsgərə o biri əsgər yoldaşı gəlib
ilişir, onunla məzələnir, vurmayana söyüş söyür, o da çəkir tətiyi, güllələri
doldurur onun qarnına. Özü də bədbəxt olur, o biri də
Ordudakı vəziyyətin düzəlməsi üçün ilk növbədə
təhsilin səviyyəsi heç olmasa, normal yaxın olmalıdır, hərbi hissələrdə bir neçə
psixoloq olmalıdır və ən əsası “arxalı” əsgərlərin də adam kimi xidmət etməsidir.
Həmin əsgər göz görə-görə, saymazyana telefon işlədəndə zabit gözükölgəli olur,
o birilərə də heç nə deyə bilmir, susur və hörmətdən düşür. Kİ, susmasa, vəzifəsindən
düşəcək.
Hələlik yazacaqlarım bu qədər. Daha sistemli şəkildə
yazmağa çalışacam. Yəni ki, ardı var… P.S. Əgər səfərbərlik elan olunmasa
